שוין אין די ערשטע יאָרן נאָך דער גרינדונג פֿון "בונד" (אין אָקטאָבער 1897 אין װילנע), איז זיך שטאַרק צעװאַקסן דער כּוֹח און אײַנפֿלוס פֿון דער רעװאָלוציאָנערער באַװעגונג אויף דער ייִדישער גאַס - ניט בלויז צװישן די אַרבעטער, נאָר אויך צװישן דער יונגער ייִדישער אינטעליגענץ - גימנאַזיסטן און סטודענטן. צוזאַמען מיט דעם האָבן זיך אָבער פֿאַרשטאַרקט די פֿאַרפֿאָלגונגען מצד דער צאַרישער פּאָליציי. די צאַרישע מאַכט איז געװאָרן באַאומרויִקט צוליב דער שטײַגנדיקער צאָל שטרײַקן און דעמאָנסטראַציעס, און האָט אַנגענומען האַרבע מיטלען קעגן דער אָרגאַניזירטער ייִדישער אַרבעטערשאַפֿט.

אין דעצעמבער 1901 האָט דער גובערנאַטאָר פֿון װילנע, פֿאָן־װאַל אַרויסגעגעבן אַ באַפֿעל, װאָס פֿאַרװערט די אײַנװױנער פֿון דער שטאָט און פֿון דער אַרומיקער פּראָװינץ זיך צו פֿאַרזאַמלען אין װעלכער ניט איז פֿאָרם. - ניט אויף די גאַסן און ניט אין געבײַדעס, און האָט געדראָט מיט שװערע שטראָפֿן פֿאַר עוֹבֿר זײַן דעם פֿאַרבאָט.

דאָס האָט ניט אָפּגעשראָקן די װילנער אַרבעטערשאַפֿט, און דעם 1־טן מײַ 1902 זײַנען די בונדיסטן אַרויס אויף די גאַסן זײַנען די בונדיסטן אַרויס אויף די גאַסן פֿון װילנע מיט פֿענער און טראַנספּאָראַנטן, מיט לאָזונגען קעגן דער צאַרישער אַלײַנהערשאַפֿט. קאָזאַקן זײַנען זיי באַפֿאַלן, געשלאָגן און פֿאַרװוּנדיקט, און טײל פֿון זיי אויך אַרעסטירט און פֿאַרשפּאַרט אין דער טורמע.

אויפֿן באַפֿעל פֿון דעם גענעראַל־גובערנאַטאָר און אין זײַן אָנװעזנהײט האָט מען די 26 אַרעסטירטע - 20 ייִדישע און 6 פּױלישע אַרבעטער - געשמיסן מיט נאַסע רוטן. אַ קליינע גרופּע בונדיסטן האָט באַשלאָסן זיך נוֹקם צו זײַן אין דעם ברוטאַלן גובערנאַטאָר. די גרופּע, צו װעלכער עס האָט געהערט דער יונגער װילנער שוסטער־אַרבעטער הירש לעקערט, האָט אַרײַנגעצויגן אויך צוויי פּוילישע אַרבעטער..די מיט־ גלידער פֿון דער גרופּע האָבן אײַנגעשאַפֿט געװער, זיך ענערגיש געאיבט. אין משך פֿון אַכט טעג געהאַלטן שמירה און יעדער איינער פֿון זיי האָט געלויערט און אָפּגעװאַרט אין אַן אַנדערן פּונקט פֿון דער שטאָט דאָס פֿאַרבײגײן פֿון דעם גובערנאַטאָר. ערשט אויפֿן נײַנטן טאָג האָט פֿאָן־װאַל זיך באַװיזן אין דער באַגלייטונג פֿון גענעראַל גריפֿענבערג אויפֿן װעג צום אָפֿיצירן־ קלוב. הירש לעקערט, װעלכער איז געװען אויף דעם אָרט, האָט די געלעגנהייט פֿאַרפּאַסט. די האַנט האָט אים נישט געפֿאָלגט - װי ער האָט זיך שפּעטער פֿאַרענטפֿערט װען זײַנע חברים האָבן געװאָלט בײ אים צונעמען דעם נאַגאַן. הירשקע אַלײן האָט זיך געביסן די פֿינגער פֿאַר כּעס און האָט זיך נישט געקענט מוֹחל זײַן די רגע פֿון שװאַכקייט, װאָס האָט אים באַהערשט און האָט זיך צעװײנט װי אַ קינד, װי זײַנע חבֿרים האָבן שפּעטער דערציילט.

ער האָט אָבער נישט אויפגעגעבן זײַן באַשלוס צו דערפֿילן די אויפֿגאַבע, װאָס ער האָט גענומען אויף זיך, און דעם 5־טן מײַ, װען פֿאָן־װאַל איז אַרויס פֿון אַ פֿאָרשטעלונג אין צירק, איז דער אָפּװאַרטנדיקער הירשקע אַרויסגעשפּרונגען פֿון צװישן דעם עוֹלם און האָט אויסגעשאָסן אין דעם גובערנאַטאָרס ריכטונג. פֿאָן װאַל איז געװאָרן פֿאַרװוּנדיקט אין אַ האַנט און אַ פֿוס. דעם אַטענטאַטאָר האָט מען גלײַך אַרעסטירט און געשטעלט פֿאר אַ מיליטערישן געריכט.

װילנע איז געװאָרן אויפֿגעציטערט. אין די שילן זענען אָפּגעהאַלטן געװאָרן ספּעציעלע תּפּילות פֿאַרן געזונט פֿון.דעם גובערנאַטאָר פֿאָן װאַל.

דאָס מיליטער־געריכט האָט הירשקע לעקערטן פֿאַרמשפּט צו טויט־שטראָף.

דעם 28־סטן מײַ װערט 105 יאָר װי הירשקע לעקערט איז געװאָרן עקזעקוטירט. אין דער װילנער פֿאָרשטאָט הינטער שניפּישאַק, אויף װאָיענניע פּאָליאַ, װאָס האָט געדינט װי אַ מושטריר־פֿעלד פֿאַר דער אַרמײ, האָט מען אים אין מיטן דער נאַכט געבראַכט צום אויספֿירן דעם טויט־אורטייל. צו דער תּליה איז הירשקע געגאַנגען שטאָלץ, מיט אַן אויפֿגעהויבענעם קאָפּ און מיט פֿרײַע און זיכערע טריט - װי עס האָבן דערצײלט די עדות, װאָס האָבן נאָכגעפֿאָלגט פֿון דער װײַטנס. הירשקע לעקערט איז אומגעקומען מיט אַ העלדישן טויט.

דער "בונד" האָט פֿאַרעפֿנטלעכט אַ בראָשור צו זײַן אָנדענק אויף ייִדיש און אויף רוסיש, און האָט פּראָקלאַמירט אַ שטרײַק אין אָנדענק פֿון דעם בונדישן מאַרטירער הירש לעקערט. פאָלקס־לידער זענען געװאָרן פֿאַרפֿאַסט און געזונגען אין די ייִדישע אַרבעטער־שטובן אין װילנע און אין די ייִדישע שטעט און שטעטלעך. דראַמאַטישע פּיעסעס און באַלאַדעס זענען געלייענט געװאָרן אין די אַרבעטער־קרײַזן.

הירש לעקערט איז געװען דער ערשטער פֿרײַװי־ ליקער מאַרטירער אין דער מאָדערנער ייִדישער געשיכטע. ער האָט געדינט װי אַ מוסטער פֿאַר דער ייִדישער זעלבסטשוץ בײַם אָנהייב פֿון צװאַנציקסטן יאָרהונדערט און װי אַ מוסטער פֿון גבֿורה אין די סאָציאַליסטישע יוגנט־אָרגאַניזאַציעס אין דער ערשטער העלפֿט פֿון צװאַנציקסטן יאָרהונדערט.